Günümüzde her türlü işin yapılmasında onlarca farklı ekipman ve makine kullanılmaktadır. Bu alet, ekipman ve makinelerin belirli aralıklarla kontrollerden geçirilmesi üreticiler tarafından tavsiye edilen bir uygulama olmasının yanında, 25.04.2013 tarih ve 28628 sayısı Resmî Gazetede yayınlanan İş Ekipmanları Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ile de zorunlu hale getirilmiştir.
Aynı yönetmelik ile iş yapmak için kullanılacak ekipman, araç ve donanımların sahip olması gereken birçok özelliğinin yanında, periyodik kontrol yapabilecek kurumların ve yapılacak periyodik kontrollerin uygun olması gereken standartları da belirlemiştir.
Bu yönetmelik ve içeriğine inşaat işlerinde kullanılan beko loder, kazıcı, kepçe gibi araçlar ve taşımacılık için kullanılan ufak – büyük araçlar dahil değildir.
Periyodik Kontrollerin Amacı
Makineler ve diğer ekipmanlar iş yerlerinde insan gücünün yetersiz kaldığı durumlarda kullanılmak, yapılan iş miktarı ve verimliliği arttırmak üzere tasarlanmış cihazlardır. Elektriğin yanında basınçlı hava gibi farklı güç kaynakları da kullanabilen makinalarda yaşanabilecek arızalar kolayca yaralanmalara yol açabileceğinden, arızaların engellenmesi çok önemlidir. İşletmelerin periyodik kontroller yaptırmaktaki ilk amacı, işletme içerisinde bulunan ve iş amacıyla kullanılan bütün makine ve ekipmanların teknik arızalar sebebiyle yaralanma veya ölümlere yol açmasına engel olmaktır.
Arıza yapan makinenin bulunduğu yer, yaptığı iş ve gücüne bağlı olarak birden fazla kişinin yaralanması ve ölmesi de ihtimal dahilinde olabilmektedir.
Bunun yanında makineler işletmeler için iktisadi önemi olan, üretimin gerçekleştirildiği araçlardır. Bazı makinelerin yerini doldurmak mümkün olmadığından dolayı, makine tekrar çalışır duruma gelene kadar işletmenin o kısmında üretim tamamen durabilir, bu da işletmeye sadece tamir bakım masrafı olarak değil, aynı zamanda personel gideri, üretimin azalması gibi marjinal giderler olarak yansır.
Elektrik sisteminde yaşanan arızalar, üretim alanı çevresinde birçok makinenin de arıza yapmasına sebep olabilmektedir. Aynı zamanda varsa ofis bölümün de çalışamamasına ve aydınlatma sisteminin de işlev göremez hale gelmesine neden olabilmektedir. Yangın tesisatında yaşanabilecek bir arıza ise, olası bir yangın durumunda işletmede ki tehlikenin daha da artmasına ve insanların içeride mahzur kalabilmelerine sebep olabilecektir.
Tüm bu sebepler dolayısıyla işletmelerin periyodik kontrollere özen göstermesi çok önemlidir.
Yasal Olarak Periyodik Kontrollerinin Yapılması Şart Olan Ekipmanlar
İş Ekipmanları Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, yasal olarak periyodik kontrollerin yapılması şart olan ekipmanları dört gruba ayırmaktadır;
- Basınçlı kaplar,
- Kaldırma iletme ekipmanları,
- Tesisatlar
Basınçlı kaplar, basınçlı gazlar ile dolu olan her türlü ekipmanı kapsar. Bunlar (kalorifer dahil) kazan, hidrofor, hava tankları, sıvılaştırılmış gazlar için tanklar (yeraltı ve yerüstü), asetilen tüpleri, genleşme tankları, tehlikeli sıvıların bulunduğu kuvvetlendirilmiş kaplar, kriyojenik tanklar ve dikişli-dikişsiz tüplerden oluşur. Periyodik bakım sırasında her birine uygulanması gereken farklı standartlar vardır ve yönetmelikte bunlar detaylı olarak belirlenmiştir.
Kaldırma iletme ekipmanları, farklı türde vinçler, hidrolik ve mekanik kaldırma ekipmanları, liftler, forkliftler, yürüyen bantlar ve merdivenler, transpaletler ve inşaatlarda kullanılan özel iskeleler ile kaldırma araçlarını kapsar. Tesisatlar, yangın, elektrik, sıhhi, havalandırma, klima, topraklama tesisatlarının yanında, gerekliyse paratonerleri kapsar.
Tezgahlar ise, takım tezgâhı ve CNC olarak adlandırılan talaşlı imalatta kullanılan makineler için kullanılan genel tanımdır.
Periyodik Kontroller Nasıl Yapılır?
Farklı periyodik kontrol yöntemleri mevcuttur. Ancak periyodik kontroller yapılırken üreticinin belirttiği ve yönetmelikte yer alan talimatlara uyulur. Farklı ekipmanlarda dikkat edilmesi gereken farklı noktalar vardır ve periyodik kontrol yöntemleri de buna göre belirlenmiştir ve kontrolörlerin bunlara adım adım uyması sağlıklı bir kontrol işlemi için çok önemlidir. Genel kabul gören kontrol yöntemleri;
- Tahribatlı ve tahribatsız muayeneler,
- Görsel testler ve gözlemler,
- Hidrostatik testler,
- Ağırlık testleri,
- Cihazlarla yapılan diğer testler olarak ayrılır.
Basınçlı kaplar için en önemli testler sızdırmazlık ve hidrostatik testlerdir. Bu test yapılırken basınçlı kabın giriş çıkış vanaları emniyet ventilinden ayrılır ve flanş veya kör tapa (veya uygun diğer yöntemlerle) tamamen kapatılır. Bundan sonra uygun bir sıvı ile doldurulan kabın basıncı yavaş yavaş yükseltilir. Hidrostatik muayene yapılamayan ekipman veya tesisatlar için tahribatsız muayene yöntemlerinden biri veya birkaçı tercih edilebilir. Özellikle tesisatların binanın içinde kalan kısımlarını kontrol etmek zor olduğundan bu noktada muayene yapan kişinin tecrübe, eğitim ve uzmanlığı büyük öneme sahiptir.
Yangın ve klima tesisatları görsel ve hidrostatik muayene ile kolaylıkla muayene edilebilir.
Ağırlık testleri ekipmandan ekipmana farklılık gösterir. Test yapılacak ekipmana test uygulanmadan önce yönetmeliğe ve üreticinin sağladığı el kitabına başvurmak zaruridir.
Elektrik, topraklama ve paratoner tesisatlarının muayenelerinin gözle yapılabileceği belirtilse de sağlıklı sonuçlar için test cihazlarının kullanılması büyük önem taşır.
Periyodik Kontroller Kimler Tarafından Gerçekleştirilmelidir?
İş Ekipmanları Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, periyodik kontrolleri kimlerin yapabileceğini net bir biçimde belirtmektedir. Buna göre, yangın ve havalandırma tesisatları, basınçlı kaplar ve kaldırma iletme ekipmanlarının kontrollerini makine mühendisleri ve makine teknikerleri gerçekleştirebilmektedir.
Periyodik kontrol için gelen kontrolör eğer TS-EN ISO 9712 kalite standardı konusunda eğitim almış ve bunu resmi olarak belgeleyebiliyorsa, tahribatsız muayene yöntemlerinin kullanılması gereken durumda yukarıdaki bütün kontrolleri yapabilir.
Elektrik, Elektrik-elektronik mühendisleri ve teknikerleri ise elektrik tesisatlarının, panoların ve kuvvetli akım tesisatının, paratonerlerin ve topraklama tesisatlarının kontrollerini gerçekleştirebilmektedir. Bu kişiler dışında kişilerin yapacağı kontrollerin bir geçerliliği yoktur ve yasal olarak yok hükmündedirler.
Tezgahların bakımı gerçekleştirilmeden önce işletmenin rutin olarak yaptığı bütün bakımları yapmış olmasından emin olması gerekilmektedir.
Bizler müşterilerimize periyodik kontroller neticesinde en güvenilir sonuçları sunabilmek adına, alanlarında yüksek tecrübeye sahip, gerekli İSO eğitimlerini almış ve sürekli mesleki eğitimlerle desteklediğimiz saha ekibimize güveniyoruz. Afyon’dan Türkiye’nin her köşesine periyodik kontrol hizmeti veriyor ve müşterilerimizin işlerinin ve çalışanlarının güvenliğini her şeyin önüne koyuyoruz.